Στο πρόγραμμα της Υπηρεσίας Πολιτιστικών Προγραμμάτων και Δραστηριοτήτων των Σχολείων της Φ.Ε. με τίτλο «Δειγματική Ανασκαφή» συμμετείχαν όλοι οι μαθητές μας της Α’ Γυμνασίου, το οποίο περιελάμβανε τη θεωρητική ενημέρωση για τη ανασκαφική μέθοδο και την ανασκαφική πράξη.

Στο Εργαστήριο Ιστορίας και Τέχνης των Αρσακείων-Τοσιτσείων Σχολείων Εκάλης, οι μαθητές παρακολούθησαν την παρουσίαση με τίτλο «Μεθοδολογία μιας Ανασκαφής», κατά την οποία κατανόησαν την έννοια και το αντικείμενο μελέτης της αρχαιολογίας, την αποκάλυψη και ερμηνεία, δηλαδή, των ανθρώπινων καταλοίπων. Στη συνέχεια ακολούθησαν τα στάδια της έρευνας, από το πώς επιλέγουν οι αρχαιολόγοι τον τόπο που θα ανασκαφεί, το πώς οργανώνουν την εργασία τους, ώστε να μπορούν μεθοδευμένα να μελετήσουν τα ευρήματά τους και να εξάγουν τα συμπεράσματά τους. Τέλος, οι μαθητές συνειδητοποίησαν το πλήθος των επιστημόνων οι οποίοι συνεργάζονται με τους αρχαιολόγους (ανασκαφείς και μελετητές) ώστε τα ευρήματα να βρεθούν στις προθήκες των μουσείων, οι αρχαιολογικοί χώροι να είναι προσβάσιμοι και φιλικοί προς τον επισκέπτη, αλλά και γενικότερα για την «ανοικοδόμηση» της ιστορίας και του παρελθόντος του ανθρώπου.

Στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο της Δειγματικής Ανασκαφής των Αρσακείων-Τοσιτσείων Σχολείων Εκάλης, οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες και χρησιμοποιώντας κατάλληλα ανασκαπτικά εργαλεία και τοπογραφικά όργανα, έκαναν πράξη τα όσα έμαθαν στο Εργαστήριο. Ανάμεσα στα θεμέλια (αντίγραφο) της κλασικής οικίας C (4^ος αι. π.Χ., δυτικά του λόφου του Αρείου Πάγου) αποκάλυψαν κινητά ευρήματα όπως όστρακα (θραύσματα αγγείων), ειδώλια, αλλά και ακίνητα, όπως την εστία της οικίας, η οποία πιθανότατα να χρησιμοποιούνταν και ως οικιακό βωμός, μιας και σε αυτό το συμπέρασμα τους οδήγησαν τα ευρήματά τους.

Στο τέλος, στη σκιά του πεύκου, οι μαθητές μελέτησαν τα ευρήματά τους, αναγνώρισαν τύπους αγγείων, πρόσωπα και μύθους οι οποίοι κοσμούσαν τα θραύσματα και κατέγραψαν τα όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ανασκαφικής διαδικασίας και εξήγαν τα δικά τους συμπεράσματα. Η ανασκαφή είναι άλλωστε μια καταστροφική μέθοδος, κανείς δεν θα ξαναδεί τον χώρο όπως τον είδαν οι ανασκαφείς τη δεδομένη χρονική στιγμή, άρα θα πρέπει να αφήσουν πίσω τους όσο το δυνατόν πιο αναλυτική περιγραφή.

Σκοπός του προγράμματος είναι αφενός να φέρει τους μαθητές κοντά στον ελληνικό πολιτισμό και τη διαδικασία ανάδειξής του, αφετέρου όμως να τους φέρει σε μια πρώτη επαφή με τη λεγόμενη «πρωτογενή έρευνα»: αναζήτηση, ανακάλυψη, παρατήρηση και εξαγωγή συμπερασμάτων. Μέσα στο πλήθος των πληροφοριών (χώμα), θα πρέπει να ξεχωρίσουν αυτές που πιθανότατα είναι χρήσιμες (οτιδήποτε δεν δείχνει να είναι φυσιολογικό), στη συνέχεια να επεξεργαστούν αυτές που ξεχώρισαν και να κρατήσουν αυτές που είναι πραγματικά χρήσιμες (τα κατασκευασμένα αντικείμενα και όχι τις τυχαίες πέτρες), να τα παρατηρήσουν και να εξάγουν δευτερογενείς πληροφορίες (π.χ. τύπος αγγείου, διακόσμηση, υλικό) και να τις συνδυάσουν ώστε να καταλήξουν στα τελικά τους συμπεράσματα (η κυκλική κατασκευή ήταν τελικά εστία και χρησιμοποιούνταν και ως βωμός, εσωτερικός ή εξωτερικός χώρος της οικίας). Το ειδικά διαμορφωμένο φυλλάδιο το οποίο χρησιμοποίησαν οι μαθητές για την καταγραφή και μελέτη της εργασίας τους, αποτελεί ισχυρό όπλο για το μέλλον, ως αποδεικτικό στοιχείο της πρώτης τους οργανωμένης έρευνας και μπορούν να το χρησιμοποιήσουν μεταξύ άλλων στο portofolio τους για την εισαγωγή τους σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα ή και στην αγορά εργασίας.