Την Τρίτη 12 Νοεμβρίου 2024 τα τμήματα Α1 και Α2 του Α’ Αρσακείου–Τοσιτσείου Γυμνασίου Εκάλης επισκέφθηκαν την Κεντρική Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Γ.Α.Κ.), η οποία στεγάζεται σε ένα σύγχρονο κτήριο στο Ψυχικό. Τους μαθητές και τις μαθήτριες υποδέχθηκε θερμά ο κ. Γ. Γκλαβίνας, διδάκτωρ Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και προϊστάμενος του τμήματος Προβολής, Επικοινωνίας και Εκπαιδευτικών Δράσεων των Γ.Α.Κ. Μάλιστα, το σχολείο μας συνδέεται με τον κ. Γκλαβίνα, αφού την περασμένη σχολική χρονιά ανέλαβε να παρουσιάσει σε μαθητές Γ’ Γυμνασίου στο πλαίσιο του μαθήματος της Ιστορίας το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Κεντρικής Υπηρεσίας Γενικών Αρχείων του Κράτους, με τίτλο: «Η λογοκρισία στον κινηματογράφο, το θέατρο και το τραγούδι την περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών (1967-1974) μέσα από τεκμήρια των Γενικών Αρχείων του Κράτους».

Οι μαθητές και οι μαθήτριες της Α’ Γυμνασίου είχαν την ευκαιρία να περιηγηθούν σε όλους τους ορόφους του κτηρίου των Γ.Α.Κ., να δουν από κοντά πώς δουλεύουν οι ιστορικοί ερευνητές, να μελετήσουν πρωτότυπα αρχεία πολύτιμης ιστορικής σημασίας καθώς και να μπουν οι ίδιοι στα «άδυτα» του κτηρίου, εκεί όπου φυλάσσονται σε ειδικές συνθήκες και ταξινομούνται τα έγγραφα που έχει στην κατοχή της η Υπηρεσία. Στη συνέχεια οι μαθητές και μαθήτριες ξεναγήθηκαν στην τρέχουσα έκθεση των Γ.Α.Κ. με τίτλο: «Ανεγείρονται αι κλειναί Αθήναι. Η γένεση μιας πρωτεύουσας». Η έκθεση βασίστηκε στη μελέτη των αρχείων του Υπουργείο Εσωτερικών και του αρχείου Σχεδίων Πόλεων που συγκροτήθηκαν με συνέπεια και οργάνωση κατά την οθωνική περίοδο. Η παρουσίαση του υλικού διαρθρώνεται σε οκτώ ενότητες:

1. «Αθήνα: Βασιλική Καθέδρα και Πρωτεύουσα»,
2. «Βασιλικά Ανάκτορα»,
3. «Δημόσια κτήρια»,
4. «Οδοί – πλατείες- κρήνες»,
5. «Δημόσια έργα και υποδομές»,
6. «Αρχαιότητες»,
7. «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες και η πολιτιστική ζωή στην Αθήνα» και
8. «Η εμπορική και η βιοτεχνική παραγωγή στην Αθήνα».

Μετά το πέρας της ξενάγησης ακολούθησε σύντομο διάλειμμα κι έπειτα η επίσκεψή μας ολοκληρώθηκε με ένα πρωτότυπο και ευφάνταστο παιχνίδι: ένα ιδιαίτερο «κυνήγι θησαυρού», όπου οι μαθητές προκειμένου να φτάσουν στην λύση του αινίγματος θα έπρεπε να αναζητήσουν τα κατάλληλα στοιχεία που θα έβρισκαν στα ίδια τα έγγραφα που εκτίθενται στις προθήκες των τριών ορόφων του κτηρίου. Για λίγο η ιστορία έγινε παιχνίδι και κέρδισε μικρούς και μεγάλους. Τέλος, ο κ. Γκλαβίνας ως δείγμα της άψογης φιλοξενίας που επεφύλασσε στο Σχολείο μας, χάρισε στους συνοδούς καθηγητές από έναν πολυτελή κατάλογο της έκθεσης που φιλοξενεί κείμενα του Υπουργού Κυριάκου Πιερρακάκη, της Αναπλ. Γεν. Δι/ντριας των Γ.Α.Κ. Αμαλίας Παππά, του καθ. Ιστορίας Δημήτρη Σωτηρόπουλου, της ιστορικού τέχνης Μαριλένας Κασιμάτη, της Αρχεινόμου των Γ.Α.Κ.  Άννας Κουλουρίδη, καθώς και πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τη συλλογή των Γ.Α.Κ. Τα τμήματα συνόδευσαν οι κ. Κικίλια, κ. Σωτηρόπουλος και κ. Τέλι.

Την Πέμπτη 7 Μαρτίου 2024 το Γ3 τμήμα του Α’ Αρσακείου-Τοσιτσείου Γυμνασίου Εκάλης παρακολούθησε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Κεντρικής Υπηρεσίας Γενικών Αρχείων του Κράτους, με τίτλο: «Η λογοκρισία στον κινηματογράφο, το θέατρο και το τραγούδι την περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών (1967-1974) μέσα από τεκμήρια των Γενικών Αρχείων του Κράτους». Εισηγητής ήταν ο κ. Γ. Γκλαβίνας, διδάκτωρ Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. 

Την πρώτη διδακτική ώρα στους μαθητές και τις μαθήτριες έγινε μια σύντομη επισκόπηση του ιστορικού πλαισίου διαμόρφωσης της δικτατορίας των συνταγματαρχών αλλά και του τρόπου λειτουργίας της. Στη συνέχεια ο κ. Γκλαβίνας παρουσίασε μέσω τεκμηρίων στους μαθητές τον θεσμοθετημένο λογοκριτικό μηχανισμό του Απριλιανού καθεστώτος που στόχευε στην περιστολή του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης. Η δικτατορία εκμεταλλευόμενη το νομικό πλαίσιο έκτακτης ανάγκης και προληπτικής λογοκρισίας του Μεταξικού καθεστώτος, προσπάθησε να θέσει υπό τον έλεγχό της όλες τις πλευρές της πνευματικής ζωής: λογοτεχνία, θέατρο, μουσική, κινηματογράφος. Οτιδήποτε απειλούσε το καθεστώς ή «προσέβαλλε» τα χρηστά ήθη ήταν καταδικασμένο να καταπνιγεί. Το έργο αυτό ανέλαβε η Υπηρεσία Ελέγχου Τύπου στη Γενική Διεύθυνση Τύπου της Προεδρίας της Κυβερνήσεως, ιδρυθείσα στις 29 Απριλίου 1967. Σύμφωνα με σχετική εγκύκλιο της Γενικής Διεύθυνσης Τύπου, αντικείμενο του μηχανισμού προληπτικού ελέγχου ήταν: εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, φυλλάδια, φωτογραφίες, μακέτες, θεατρικά έργα, κινηματογραφικά σενάρια και οι εκπομπές των δικτύων ραδιοφωνίας και τηλεόρασης. Μάλιστα οι μαθητές παρακολούθησαν αποσπάσματα από ταινίες που λογοκρίθηκαν και κλήθηκαν να αναγνωρίσουν τι ακριβώς θεωρήθηκε «ύποπτο» κάθε φορά που μια σκηνή τους κρινόταν «ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟΣ».  

Την δεύτερη διδακτική ώρα οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες και δούλεψαν πάνω στους στίχους του Μάνου Λοΐζου για το «Ποιος το ξέρει», τραγούδι που απορρίφθηκε από το απολυταρχικό καθεστώς. Μία ομάδα μαθητών ανέλαβε τον ρόλο του λογοκριτή και οι υπόλοιπες προσπάθησαν να μεταπλάσουν έτσι τους στίχους ώστε να μη θεωρηθούν ύποπτοι και «κοπούν».  

Το πρόγραμμα αυτό, πραγματικό μάθημα δημοκρατικής συνείδησης για τους μαθητές, έγινε υπό την καθοδήγηση του διδάσκοντος κ. Γ. Σωτηρόπουλου.