Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι γυναίκες στη Μεγάλη Βρετανία έδωσαν έναν έντιμο αλλά σκληρό αγώνα για το δικαίωμα της ψήφου. Ήταν οι σουφραζέτες, ένα κίνημα γυναικών που δεν αρκέστηκαν σε λόγια, αλλά προχώρησαν σε δυναμικές και μαχητικές διεκδικήσεις, απαιτώντας ίσα πολιτικά δικαιώματα με τους άνδρες. Η λέξη «σουφραζέτα» (βλ. Σαμίου Δ., «Οι Αγγλίδες σουφραζέτες») γεννήθηκε ως υποτιμητικός και χλευαστικός όρος από τη βρετανική εφημερίδα Daily Mail το 1906, για να χαρακτηρίσει τις ριζοσπαστικές φεμινίστριες που διεκδικούσαν το δικαίωμα ψήφου. Σε όλον τον 19ο αιώνα είχε καθιερωθεί ο όρος «suffragist», που υποδήλωνε αυτές (και αυτούς) που ήταν υπέρμαχοι κάθε δικαιώματος ψήφου, υιοθετούσαν όμως πιο ήπιες τακτικές διαμαρτυρίας. Ο όρος επαναχρησιμοποιήθηκε σε πρωτοσέλιδό της από την εφημερίδα Daily Mirror δύο μήνες αργότερα. Ωστόσο, οι σουφραζέτες οικειοποιήθηκαν τον όρο και τον έκαναν σύμβολο του αγώνα τους. Το κίνημα υιοθέτησε μεθόδους πολιτικής ανυπακοής, διαδηλώσεις, απεργίες πείνας και ακόμα και βίαιες ενέργειες, όπως επιθέσεις σε κυβερνητικά κτήρια, προκειμένου να ακουστεί η φωνή τους.
Ο αγώνας των σουφραζετών μέσα από τα μάτια των μαθητριών μας
Στο πλαίσιο του μαθήματος της Ιστορίας, οι μαθήτριες του τμήματος Γ1 του Α’ Αρσακείου – Τοσιτσείου Γυμνασίου Εκάλης, με υπεύθυνο καθηγητή τον φιλόλογο κ. Ιω. Σωτηρόπουλο, ανέλαβαν μια διπλή δράση για να προβάλουν την ύψιστη ιστορική σημασία του γυναικείου κινήματος των σουφραζετών. Αρχικά, η Ασημένιου Λυδία και η Τιτοπούλου Γεωργία Ελπίδα παρουσίασαν τη ζωή και τη δράση της Έμμελιν Πάνκχερστ, της ηγέτιδας των σουφραζετών και ιδρύτριας της Women’s Social and Political Union (WSPU). Η Ένωση αυτή συνεργαζόταν με άλλες συνδικαλιστικές και φιλοεργατικές πολιτικές ομάδες, ενώ μάλιστα σε αυτήν συμμετείχαν και οι κόρες της Έμμελιν Πάνκχερστ, Κρίσταμπελ (Christabel) και Σύλβια (Sylvia). Η δράση τους σηματοδοτεί τις προσπάθειες των γυναικών που διαισθανόμενες την άρνηση των πολιτικών κομμάτων να εντάξουν επίσημα την ισοπολιτεία στα προγράμματά τους, αποφάσισαν να προωθήσουν μια αυτόνομη γυναικεία πολιτική παρέμβαση. Το δικαίωμα της ψήφου γίνεται τώρα ο βασικός στόχος του πολιτικού αγώνα των γυναικών. Οι Αγγλίδες ανταποκρίνονται στο κάλεσμα των σουφραζετών, παλεύουν για την ψήφο, ενώ ιδρύονται περί τους 400 γυναικείους συλλόγους σε όλη την Μεγάλη Βρετανία στα επόμενα 10 χρόνια. Το 1907, η Κοινωνική και Πολιτική Ένωση Γυναικών οργανώνει την πρώτη μεγάλη διαδήλωση στο Λονδίνο, όπου συμμετείχαν περίπου 3.000 γυναίκες. Τον Οκτώβριο του 1908 η Έμμελιν και η Κρίσταμπελ Πάνκχερστ συλλαμβάνονται ως πολιτικά υπεύθυνες για την έκδοση ενός φυλλαδίου, στο οποίο προτρέπονταν οι γυναίκες να εισβάλουν στη Βουλή των Κοινοτήτων. Παρ’ όλα αυτά, μέχρι τότε καμία πράξη διαμαρτυρίας των σουφραζετών δεν περιείχε ούτε προκάλεσε φυσική βία. Στη συνέχεια όμως οι συλλήψεις πολλών σουφραζετών έφεραν τις συστηματικές απεργίες πείνας των γυναικών στις φυλακές. Η βίαιη σίτισή τους προκάλεσε την αντίδραση της κοινής γνώμης. Κάτω από την πίεση των γεγονότων η αγγλική Βουλή ορίζει επιτροπή για την αξιολόγηση προτάσεων που αφορούν στην παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων στις γυναίκες. Όμως τα νομοσχέδια καταψηφίζονται το ένα μετά το άλλο προς απογοήτευση (και οργή) των γυναικών. Στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οι γυναίκες ανέλαβαν θέσεις εργασίας και αρμοδιότητες, από τις οποίες ως τότε ήταν αποκλεισμένες. Η φεμινιστική και συνδικαλιστική συνείδηση των γυναικών ενδυναμώθηκε μέσα από τον αγώνα για επιβίωση. Μετά το τέλος του πολέμου, όλοι επιθυμούσαν την ειρήνη και την κοινωνική ευημερία. Έτσι, τον Φλεβάρη του 1918 παραχωρείται δικαίωμα ψήφου στις Αγγλίδες πάνω από 30 ετών.
Μέσα από μια διαδραστική παρουσίαση, οι μαθήτριες παρουσίασαν τη ζωή και τη δράση της Έμμελιν Πάνκχερστ καθώς και τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες της εποχής. Στη συνέχεια, ο προβληματισμός οδήγησε σε συζήτηση εντός τάξης σχετικά με το πώς οι ανισότητες μεταξύ ανδρών και γυναικών εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμα και σήμερα, παρά τις προόδους που έχουν σημειωθεί.
Τέλος, οι μαθήτριες Γαϊτανά Αμαλία Άννα και Δημητρά Πηνελόπη δημιούργησαν ένα πλακάτ διαμαρτυρίας, βασισμένο στα αυθεντικά συνθήματα των σουφραζετών. Με δυναμικά χρώματα και αποφασιστικά μηνύματα, το πλακάτ έγραφε:
• «Liberty for Women!» («Ελευθερία για τις γυναίκες!»)
• «Deeds Not Words!» («Πράξεις, όχι λόγια!»)
• «No Vote, No Peace!» («Χωρίς ψήφο, δεν υπάρχει ειρήνη!»)
• «Women Have Rights Too!» («Οι γυναίκες έχουν δικαιώματα επίσης!»)
Με αυτή τη δράση, οι μαθήτριες μπήκαν στη θέση των σουφραζετών και αντιλήφθηκαν πώς ήταν να παλεύεις για δικαιώματα που σήμερα θεωρούνται αυτονόητα. Μέσα από αυτή τη βιωματική εμπειρία, οι μαθήτριες και οι μαθητές κατανόησαν ότι οι κοινωνικές αλλαγές απαιτούν τόλμη, ενότητα και δράση. Οι σουφραζέτες άνοιξαν τον δρόμο για τη γυναικεία ψήφο και την πολιτική ισότητα, και η κληρονομιά τους συνεχίζει να μας εμπνέει μέχρι σήμερα. Όπως έλεγαν και οι ίδιες: «Deeds Not Words!»
μαθητική παρουσία 